دی اتیلن گلایکول یا DEG چیست ؟
DEG محلول در آب ، الکل ، اتر ، استون و اتیلن گلایکول می باشد. به طور گستره این ترکیب نیز مانند هم خانواده های خود به عنوان حلال صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد. توجه داشته باشید که این ماده نسبت به EG وزن مولکولی بالاتری دارد و دارای فراریت کمتری است. در نتیجه کاربرد های متفاوتی دراد. این ماده بیشتر در صنایع دهیدراته کردن گاز و رنگ و رزین مورد استفاده قرار می گیرد
نحوه تهیه و تولید دی اتیلن گلایکول
DEG عموما از هیدرولیز جزئی اتیلن اکسید تهیه می شود ، با توجه به شرایط ممکن است مقادر مختلفی از دی اتیلن گلایکول یا حتی انواع دیگر خانواده گلیکول ها تولید شود. دی اتیلن گلایکول محصول حاصل دو اتیلن می باشد که با پیوندی اتری به هم متصل شده اند. تصوی ساختاری آن به صورت زیر می باشد.
به عنوان یک محصول مشترک همراه مونو اتیلن گلایکول تری اتیلن گلایکول به دست می آید. در این صنعت هدف اصلی به حداکثر رساندن تولید مونو اتیلن گلیکول می باشد زیرا از طرفی مونو اتیلن گلایکول ارزش بالاتری نسبت به سایر هم خانواده ها دارد و از طرفی تقاضا برای DEG به درخواست و نیاز بازار به مشتقات مونو اتیلن گلایکول دارد.
اصالت خرید مواد شیمیایی نکته ای است که باید به آن توجه نمود. وجود مواد شیمیایی تقلبی می تواند خسارات هنگفتی را به بار آورد در این بین این ترکیب و گلیسرین موادی هستند که باید در هنگام خرید آن دقت نمود
کاربردهای دی اتیلن گلایکول
به طور مستقیم در تولید رزین های پلی استری ، پلی اروتان ها و پلاستیزرهای اشباع و غیر اشباع کاربرد دارند ، هم چنین به عنوان بلوک های ساختاری برخی سنتزهای آلی مانند مورفین و 1و4 دیوکزان استفاده می شود.
از دیگر کاربردهای عمده این ماده ، استفاده به عنوان حلال برخی مواد از قبیل نیتروسلولزها ، رزین ها ، رنگ ها ، روغن ها و سایر ترکیبات آلی می باشد.
این ماده همچنین رقیق کننده تنباکو ، چوب پنبه ، جوهر چاپ . چسب نیز هست.
از دیگر کاربردهای DEG استفاده در روان کننده ها ، سوخت پخت و پز ، نوارهای کاغذ دیواری و مایع ترمز می باشد. در محصولات مراقبت شخصی مانند کرم پوست و لوسیون ها ، دئودورانت ها نیز از این ماده استفاده می شود.از محلول های رقیق این محلول به عنوان محافظت کننده ها استفاده می شود.
ضد یخ اتیلن گلایکول نیز حاوی درصدی کم از دی اتیلن گلیکول می باشد.
ما در مقاله هایی دیگر در خصوص خصوصیات و ویژگی های دو هم خانواده این ماده به نام ها مونو اتیلن گلایکول MEG و تری اتیلن گلایکول TEG صحبت کرده ایم. در صورتی تمایل داشته باشید می توانید مطالب بیشتری از این مواد شیمیایی در صفحات مربوطه بخوانید.
خطرات دی اتیلن گلایکول
همانطور که در قسمت های قبلی گفتیم یکی از مشخصات و ویژگی های دی اتیلن گلایکول سمی بودن آن می باشد. اولین بار سمیت DEG در سال 1937 کشف شد ولی اطلاعات موجود جهت اثر آن بر روی انسان محدود و ناکافی می باشد. برخی محققان حداق دز سمی برای این ماده را 0.14 میلی گرم در کیلوگرم وزن بدن تخمین میزنند و از طرفی عدد بین 1 تا 1.63 گرم بر کیلوگرم وزن بدن را کشنده می دانند. با توجه به این مورد شرکت ها و کارخانجات دارویی و غذایی حق استفاده از این ماده را در محصولات و فرایند خود ندارند.
حتی برخی کشورها قوانین سخت گیرانه و مشخصی نیز در خصوص استفاده از این ماده دارند ، دولت فدرال در خصوص استفاده از این حلال به عنوان پیش زمینه ساخت پلی اتیلن گلایکول که خود در صنعت غذایی استفاده می شود ، کمتر از 0.2 % را در دستور کار قرار داده است.
دولت استرالیا نه تنها اجازه استفاده در صنعت غذایی را به هیچ کدام از شرکت هایش نداده است بلکه در خصوص استفاده این ماده در تولید خمیردندان نیز محدودیت هایی وضع کرده است. با توجه توضیحات داده شده متوجه می شویم که مشخصا در هنگام مواجه با دی اتیلن گلایکول و استفاده از آن بایستی تمامی مراتب ایمنی را رعایت نماییم.
اثر سمیت آن علاوه بر انسان ها بر روی حیوانات نیز وجود دارد.
راه های اصلی اثر و جذب دی اتیلن گلایکول از راه دهان و سپس پوست می باشد ، اثرات اصلی را بر روی سیستم گوارش ، روده و معده می گذارد و همچنین به کمک جریان خون می تواند دچار اختلال در کارکرد سیستم های بدن گردد. علائم اولیه که پس از جذب دی اتیلن گلایکول سمی در بدن نمایان می شود به صورت زیر می باشد.
علائم دستگاه گوارش : تهوع ، استفراغ ، درد شکم و اسهال برخی از علائم عصبی اولیه و افسردگی مرکزی ، اغما و افت فشار خون خفیف نیز در بعضی از موارد گزارش شده است. اثر دی اتیلن گلایکول در طول یک بازه 1 روزه الی دو هفته ای نمایان می شود و هرچه از زمان جذب بگذرد ، فرصت پیدا میکند متابولیسم بیشتری با مواد دیگر بدن داشته باشد و عوارض شدیدتری خواهد داشت.